ژباړه: نسیمه محمدي
پوهانو په بې سرحده شمسي نظام کې پنځه سوځنده سیارې کشف کړې.
۱- لویه چاودنه
د دې ریکارد ماتېدل لرې خبره ده.
زموږ کهکشان د جوړېدلو پر وخت، د ۱۰۳۲k د تودوخې درجه لرله او له «شېبې» کلمې سره هدف ترې ثانیه نه دی، بلکې د وخت واحد دی. په دې بې حده لنډ وخت کې نړۍ دومره وه، چې موږ نه پوهېږو له څه ډول قوانینو سره رامنځته شوې ده. د دومره انرژۍ په شتون کې حتا بنیادي ذرې هم نشته.
۲- ځمکه
د سوځنده ځایونو په لړ کې، د لویې چاودنې وروسته زموږ سیاره ځای لري. ۲۰۱۲م، په Collider Hadron Large کې، فزیکپوهان د تیت پرک او درنو اټمونو سره مخ شول، چې د نور د ۹۹% سره پاشل کېږي او په لنډه شېبه کې د ۵.۵ تریلیون کالوین یا(۵*۱۰۱۲) سانتي ګريد درجه جوړوي.
۳ – د نوټرون ستوري
۱۰۱۱K تودوخه د نوي زېږېدلي نوټرون په داخل کې شته. موږ له داسې مادې سره بلد نه یو، چې په دې اندازه تودوخه تولیدوي. د نوټروني ستورو هسته د الکټرونونو، نوټرونونو او نورو عناصرو د «حباب/ پوکڼۍ» جوړه شوې ده. یوازې د څو دقیقو په جریان کې، ستوری د ۹۱۰K درجې او د شتون په لومړیو سلو کلونو کې د ډېرو قوی او نامعلومو لاملونو له امله – سړه کېږي.
۴ – هستوي چاودنه
د هستې دننه د تودوخې درجه ۲۰K ده. دا د زیاتره ستورو د سطحې له تودوخې زیاته ده.
۵: تر ټولو ګرم ستوري
(له نوټروني ستورو پرته) د لمر د سطحې تودوخه د ۶۰۰۰ درجې شاوخوا ده، خو دا د ستورو لپاره اعظمي حد نه دی، تر اوسه تر ټولو ګرم پېژندل شوی ستوری، WR۱۰۲ په لیندۍ (قوس) ډوله آسمان کې ورټ دی، چې تر ۲۱۰۰۰۰Kg پورې ګرمېږي – دا د یو اټمي چاودنې څخه لس ځله ډېر ګرم دی. د یادونې وړ ده، چې ډېر په لږ شمېر ګرم ستوري شته دي (د څو سوو شاوخوا سیارې په کهکشان کې کشف شوي دي، د نامحدودې فضا په شاوخوا کې مشابه/ ورته کهکشانونه هم لیدل شوي)، چې له لمر څخه ۱۰ – ۱۵ ځله لوی او روښانه دي.
