ژباړه: صدیقه پوپلزۍ
فشار یو داسې حالت دی چې د فرد او چاپېریال ترمنځ متقابل عمل رامنځته کېږي او د وضعیت د غوښتنو او فرد بیولوژیکي، رواني او ټولنیزو سرچینو ترمنځ د حقیقي او ناواقعيت ترمنځ د ګډوډي لامل کېږي.
فشار د پېښو یا شرایطو له امله رامنځته کېږي چې ګواښ یا زیان رسوونکې دي او په پایله کې فشار ورکوونکې دي.
فشار لرونکې عوامل، لکه:
۱ – ناورین لرونکې افتونه، لکه کرونا، زلزله، توپان؛
۲ – د ژوند لویې پېښې، لکه د خپل عزیز یا کورنۍ غړي له لاسه ورکول؛
۳ – اوږد وضعیت، لکه سرطان یا ایډز درلودل او دوامداره درد؛
۴ – د (شرایطو اړتیاوې) اصطلاح له یوه فشارلرونکې وضعیت سره د تطبیق لپاره د اړتیا وړ سرچینو ته اشاره کوي. د مثال په توګه، یو څوک د وزن له لاسه ورکولو لپاره قوي ارادې ته اړتیا لري. یا استرس د ځواب په توګه په نظر کې نیول کېږي او تمرکز یې د فشار په اړه د خلکو غبرګون دی.
له دې لید څخه، خلک هغه فشار ته اشاره کوي چې د دوی د فشار په څېر احساس کوي، لکه څنګه چې یو څوک وایي د خبرو پر وخت زه د فشار احساس کوم). د فرد ځواب دوه سره تړلې برخې لري. رواني برخه، چې چلند، د فکر نمونه او احساسات پکې شامل دي، کله کله چې تاسو احساس کوئ چې په غوسه یاست او بل یې د فیزیولوژیکي اجزا چې جسمي اروایي پکې شامل دي، لکه څنګه چې ستاسو زړه ګړندېږي، نو ستاسو خوله وچېږي او تاسو خوله کوئ.
رواني او فزیکي عکس العمل فشار ته د تخریب په نامه یادېږي. له همدې امله، د فشار تعریف کول ستونزمن دی، ځکه په هر شخص کې دا استرس توپیر لري. لږ فشار د هغو مسئلو له امله رامنځته کېدای شي، لکه لاک کول، د ملګري انتظار کول، پیسې له لاسه ورکول، د اوږدې مودې لپاره په لیکه کې درېدل، د طلاق له امله سخت استرس لرل، کورني ستونزې، د دندې له لاسه ورکول او د کورنۍ د غړي مړینه.
فشار کېدای شي چې فزیکي وي یا رواني. فزیکي فشار د خوب نشتوالی، شدید فزیکي فعالیت، رژیم یا ناروغۍ له امله رامنځته کېږي او رواني فشار د مالي اندېښنو، ویروسي ناروغیو، لکه کرونا، دردونکې تجربه، شوک، او د کار څخه د ګوښه کېدو له امله رامنځته کېږي.
د فشار لوی مقدار زموږ د ورځني کارونو او مسوولیتونو او نورمالو مسایلو څخه راوتلی. موږ اکثرا د یو څه له صبر سره د ورځني ژوند دندې او فشارونو سره مبارزه کوو، مګر موږ بې خبره یو چې بدن مو په رواني احساساتو باندې خپل عکس العمل ښيي.
د وینې فشار لوړېدل، ګړندي ساه اخیستل او د زړه ضربان، او عضلاتو ته د وینې جریان د بدن د لږ فشار لپاره لږ تر لږه غبرګون دی. بدن کافي انرژي ته اړتیا لري، د فشار په وخت کې ورته عکس العمل وښیي، او دا هغه ځای دی چې د بدن روغتیا سره جوړجاړی کېږي، که تاسو فشار لرونکي شرایطو سره موافق نه شئ.
څېړونکي په دې وروستیو کې ویلي، کوم د کویډ ۱۹ ناروغان چې لوړه کچه کورتیزول لري، د نورو ناروغانو په پرتله د مړینې احتمال یې ډېر دی، څوک چې دا ناروغي نه لري.
د ایسنا د تحقیق په وینا، واحد اکسپلوریست (۱۳۹۹/۰۳/۳۱) کوم چې د روغتیا ریسرچ ملي انستیتیوت (NIHR) پوفیسور او د امپریال کالج لندن کې د امپریال اندروکرین واحد سلاکار والجیت ډیلو لخوا ترسره شوی. د کویډ ۱۹ ناروغانو کې، څوک چې د دوی په وینه کې د فشار هورمون کورتیزول خورا لوړه کچه لري، د دوی بدنونه د نورو په پرتله ډېر ژر خرابېږي او د مړینې احتمال لري.
څېړنې ښودلې چې د کروتیزول کچه د ناروغۍ شدت ښودونکی دی. ساینسپوهانو خبرداری ورکړ چې نښه یې ممکن د هغه ناروغانو پېژندلو لپاره وکارول شي چې ممکن ځانګړي پاملرنې ته اړتیا ولري. زموږ د کروتیزول کچه کله چې جوړ او د ارام په حالت کې یو ۱۰۰-۲۰۰ nm/L او د خوب په وخت کې نیږدې صفر ده.
په څېړنه کې، څېړونکو ۵۳۵ ناروغانو ته کتلي، چې ۴۰۳ یې کوویډ ۱۹ درلودل، او وموندله چې د کورتیزول کچه د نورو ناروغانو په پرتله چې د مرض نه درلودلو په پرتله د کوویډ ۱۹ ناروغانو کې د پام وړ لوړه وه، د کوویډ ۱۹ سره ناروغانو کې چې د ۷۴۴ یا له هغې څخه لږ د اساسین کورتیزول کچه درلوده، د اوسط ژوندي پاتې کېدلو کچه له هغه څخه لوړه وه چې د کورتیزول کچه له ۷۴۴ څخه پورته وي.
د هغه خلکو نښې چې استرس لري عبارت دي له:
منفي افکار، د زدهکړې ستونزې، معمولاً هر څه هېروي، د شپې له خوا خوب ویني، د عضلاتو شدید درد، جنسي کمزوړتیا او دنګروالی، معمولاً بې پروا او ګنکس وي، د وېرې احساس کوي، استرسي خلک تېښته کوي، دوی معمولاً خپه او اندېښمن وي، دا خلک د ورکېدلو احساس کوي، فشار لرونکې خلک خپل نوکان ژویي، د استرسي خلکو شونډې پوټکي وي، معمولاً په غوسه وي، او خپل ظاهر ته نه رسېږي، داسې احساس کوي چې د دوی په اوږو دروند بار دی.
دلته له فشار سره د معاملې لپاره ځینې لارې شته، مګر مه هېروئ چې د دوی بشپړ او دوامداره کارولو څخه د دې ستراتیژیو لپاره یوازینی شرط دی چې ستاسو په ژوند کې کار وکړي. عزم، زیار او وخت مه هېروئ او د فشار لپاره د زغم کچه مو اندازه کړئ.
خپل فشار څنګه اداره کړو؟
۱ـ ورزش وکړو؛
۲ـ مطالعه وکړو؛
۳ـ ژوند اسانه کړو؛
۴ـ ساتیري کول؛
۵ـ د وخت مدیریت زده کړو؛
۶ـ د قران تلاوت او عبادت؛
۷ـ یوګا ورزش ترسره کړو؛
۸ـ هره ورځ حداقل ۳۰ دقیقې پلي تګ وکړو؛
۹ـ خپل جسمي او رواني ناروغۍ درملنه وکړو؛
۱۰ـ رښتنې اوسو، که ډېر بوخت یو، باید زده کړو، کوم کارونه چې ډېر اړین نه دي نه ووایو. خپل ځان څخه بې ځایه تمه ونه لرو، هېڅوک کامله نه دي، نو باید د خالصې بشپړتیا په لټه کې ونه اوسو؛
۱۱ـ د ارام ساتل، ۱۰ نه تر ۲۰ دقیقو ذهني ارام کولی شي د سخت فشار سره مقابله کې مرسته وکړي. په ورته وخت کې، دا ستاسو زغم زیاتوي، د ارام کولو لپاره له هرې وسیلې نه کار واخلئ لکه: د قران کریم اورېدل، ارام کول، او د ښه شیانو او لوبو نه خوند اخیستل.
۱۲ـ فزیکي تمرین، ورځنی تمرین به د فشار کمولو کې خورا مرسته وکړي. له ۲۰ څخه تر ۳۰ دقیقو فزیکي فعالیت د یو شخص رواني او فزیکي وړتیا کې خورا زیاته ونډه لري. او همدا شان غوره کارونه، لکه باغباني، نقاشي، خیاطي، حتا پلي تګ. یوازې هغه کار سره چې مینه لرئ د هغه په هکله فکر وکړئ او بیا یې ترسره کړئ.
۱۳ـ د صحي ژوند طبیعي ماډل واخلئ، صحي رژیم، کافین کم مصرفول، نرم حرکتونه ترسره کول، د کار ژوند او ساتیرۍ ترمنځ توازن رامنځته کول چې توازن رامنځته کول د صحتمند ژوند لپاره لومړۍ اساس دی.
۱۴ـ خپل احساسات څرګند کړئ، له ملګرو سره خبرې کول تاسو ته دا احساس درکوي چې دوی په سختو شرایطو کې یوازې نه دي. د انحصار او یوازیتوب په هکله فکر مه کوئ او هڅه مه کوئ چې ځان له نورو څخه لرې کړئ. د نورو څخه مرسته، مینه او لېوالتیا څرګندول ومنئ.
۱۵ـ که مو ستونزه حل نشي، نو له یوه ښه ارواپوه څخه مرسته وغواړئ.