ليکنه: صديقه پوپلزۍ
د جون اوولسمه د وچکالۍ پر ضد د مبارزې نړیواله ورځ ده.
وچکالي عبارت له اوږدې مودې په اوږدو کې د باران نشتوالی دی، کوم چې د خاورې رطوبت کموي، روانې اوبه راټیټه وي او د انسان فعالیتونو طبیعي جریان، د کښت ژوند او د څارویو ژوند ګډوډوي.
دا ورځ په نړۍ کې د دښتو د سمسورولو او د شاړو ځمکو د تخریب د مخنیوي د هڅو په موخه نمانځل کېږي.
ملګرو ملتونو له ۱۹۹۴ زیږدېز راپدېخوا د جون اوولسمه د ځمکو د تخریب او د وچکالۍ د مخنیوي (WDCD) نړیواله ورځ اعلان کړې ده.
او په نړۍ کې د اوبو نشتوالي اصلي علت دا دي:
۱ – د نفوس ډېروالی؛
۲ – په کرنه کې د اوبو ضایع کول؛
۳ – د څښاک اوبو ککړتیا؛
۴ – د هوا اوبو بدلون؛
۵ – متناسب وخت او د باران وېشځای.
وچکالي مختلف مستقیم او نامستقیمې اغېزې لري. د دې مستقیم تاثیرات د کرنې تولید کمول او د ځمکې لاندې اوبو کمول، په سیندونو او جریانونو کې د اوبو جریان کمول، د طبیعي یا انساني چاپېریال خطر، د خاورې تخریب او د څارویو او ځنګلي ژوند له منځه وړل شامل دي.
په نامستقیمو اغېزو کې د بزګرانو عاید کمول، د حکومت مالیه کمول، د اوبو او ترانسپورت ډېرېدل، کوچني او لوی ښارونه ته د بزګرانو مهاجرت زیاتول، د محصول کمېدل او د غلو کیفیت کمول شامل دي.
که موږ د اوبو د نشتوالي له خطر سره مخ شو، نو دا زیانونه را رسېدای شي:
د انسانانو مرګ او ناروغي؛ د هېوادونو ترمنځ د اوبو جګړه؛ د ایکوسیسټمونو تخریب (د نباتاتو او حیواناتو ژوندۍ ساحې) او د ژویو تنوع کمول.
همدارنګه د اوبو پر سرچینو هم وچکالي اغېزه کوي، لکه:
په ځمکنيو اوبو کې جدي کمښت؛
په سیمه کې د څاګانو خطر؛
د افتونو او نباتاتو د ناروغیو برید؛
د اوبو او کرنیزو ځمکو مالګې.
د ځمکو د تخریب د مخنیوي او له وچکالۍ سره د مبارزې یوه لاره په عمومي ډول د چاپېریال ساتنې په اړه د عامهپوهاوي ترلاسه کول دي.
دا ورځ موکه برابروي، چې هېوادونه، بنسټونه او خلک په خپلو هېوادونو، سیمو او کلیو کې د دې پېښو مخه ونیسي. د وچکالۍ، د ځمکو تخریب او په بیابان بدلېدل په اصل کې په وچو، نیمهوچو او نیمهمرطوبو سیمو کې رامنځته کېږي.
اوبه د نړۍ ارزښت لرونکي طبيعي سرچينه ده، چې د انسان په ژوند کې حياتي ارزښت لري. اوبه باید په سمه توګه مدیریت کړای شي او د سیمې هوا او اقلیم ته په کتو مناسبې مېوهدارې او بې مېوې ونې کېښودل شي.
د اوبو د مدیریت لپاره لازمه ده چې بهېدونکې اوبه مهار شي، د امکان په صورت کې کارول شوې اوبه له تصفیې وروسته بیا وکارول شي او د بارانونو اوبه ذخیره شي.
د انسان ژوند له اوبو سره تړلی دی. د اوبو سپما د اوبو بقا ده. کله چې یوه سیمه اوبه ولري، هېڅ وخت له تخریب سره نه مخ کېږي. د اوبو په سپما سره د نورو انسانانو ژوند ژغورلای شو. د اوبو سپما زموږ او ستاسو ټولو ګډ مسوولیت دی.
د همدې لپاره د وچکالۍ د مخينوي لپاره بايد دا کارونه ترسره کړو، چې د راتلونکې لپاره هم موږ هم نور له ستونزې سره مخ نشي.
په عموم کې، د وچکالۍ کړکېچ اداره کولو لپاره، اړینه ده چې یو هراړخیز مدیریت پلان چمتو کړئ، چې د وچکالۍ په صورت کې به پلي شي. په یاد شوي پلان کې، مختلف مطالعات باید ترسره شي، په جریان کې، د مسئلې مختلف اړخونو معاینه کولو پرمهال، د اشخاصو او سازمانونو دندې چې د ستونزې حل کولو مسوول دي، باید مشخص او وړاندې شي.