”غمجنه یکشنبې“ هغه سندره چې سلګونه کسان یې ووژل

ليکنه: آغاملوک سهار
هنګري پیانو غږونکی او موسیقار ریزس و سرس(RezsőSeress) په ۱۹۳۳ کال کې کله یې چې معشوقې دده د غریبۍ په خاطر پرېښود، په هغه شپه د خپلې مینې په یاد کې د( غمګینې یکشنبې (Gloomy Sunday) په نوم سندره کمپوز ، او د پیانو له غږولو سره ثبت کړه. دې سندرې ته ”هنګري ځان وژونکي“ سندره هم وايي ، ځکه هغه مهال یې له اوریدلو وروسته څو کسانو ځان وژنه وکړه.
ددې سندرې کمپوز اصلا د لومړۍ نړیوالې جګړې له پای ته رسیدو وروسته د جنګ د بربادۍ په اړه د یوې سندرې ( نړۍ پای ته رسیږي ) کمپوز و. لاځالو یاور په همدې کمپوز ته د ( خواشینې یکشنبې ) په نوم خپل شعر ولیکه او مشهور هنګري موسیقار ریزس او سریس دا سندره له پیانو سره کمپوز کړه. چې د ګڼو ځان وژنو سبب شوه.
له لومړۍ نړیوالې جګړې راوروسته دا کلونه په نړۍ کې د ( ستر ډیپریشن ) کلونه هم ګڼل کیږي  چې نړۍ په کې له جګړې وروسته له اقتصادي او نورو کړمو سره  مخ وه.
په ۱۹۳۵ کال کې د مجارستان یو بل مشوره سندغاړي(پال کالمر) په خپل غږ دا سندره ثبت کړه، له دی وروسته خودکشي نوره هم زیاته شوه.
د پولیسو له اوږدو څیړنو وروسته دا معلومه شوه، چې ګڼو هغه کسانو چې خودکشي کړي، مخکې یې د غمجنې یکشنبې (Gloomy Sunday) شعر لوستی و، یایې دا سندره اوریدلې وه.
ټولو دغو کسانو چې ددي سندري نه وروسته یې خودکشي کړي وه ، زیاتو یې په مینه کې ماتي خوړولی وه، د وصیت نامي په ځایې د د غمجنې یکشنبې د شعر بیتونه لیکلي وو، یا به یې کاغذ په لاس کې نیولی و یا به یې په جیب کې تر مرګ وروسته موندل شوی و.
څه وخت وروسته یوې څلورلس کلنې انجلۍ خوده کشي وکړه، چې د غمجنې یکشنبې څو بیته ورسره پیدا شول، خو هغه مهال ورسره دا هم ویل کیدل چې دې نجلۍ کومه عاطفي اړیکه نه درلوده.
یو ځوان د ایټالیې په روم ښارکې چې د غمجنې یکشنبې سندرې (چې دا وخت ډیره مشوره هم وه) له اوریدلو وروسته، له مور او پلار څخه جلا سو، بایسکل د سیند غاړی ته ودروه، پیسې له جیبی راویستې او باد یې کړي، بیا یې ځان سیند ته واچوه .

له دي وروسته پلټوونکو ډیر داسې جسدونه له سیند نه راویستل چې لاس یا جیب کې د د غمجنې یکشنبې بیتونه وو.
ددي سندري له مشهوریدو وروسته په اروپا کې ځان وژنه یا خودکشي زیاته سوه. دا شعر انګلیسې او نور ژبو ته وژباړل شو، ډیري کسانو چې به خودکشي کړه ددي شعر بیتونه به ورسره وو، او ځینو به دا وصیت هم کړی و چې د جنازې پر مهال دې د غمجنې یکشنبې سندره وغږول شي.
په دوو مختلفو ښارونو کې دوه ځوانان(حتا یو بل یې نه پیژندل) د موسیقي ډلو ته ویلی وو چې د غمجنې یکشنبې سندره ورته وغږوي، له اوریدو وروسته یې ځانونه په ډزو وژلي وو. داسې نوري ډیري عجیبی پیښې وموندل سوي، چې د غمجنې یکشنبې له اوریدو وروسته یې ځانونه وژلي وو، حتا یو ۸۰ کلن سپین ږیري سړي ځان له ۱۷ منزله ودانۍ څخه را خطا کړ، او مړ شو، عینې شاهدانو ویل چې د بام له سره چې ځان یې خطا کاوه او ترڅو مځکې ته رسیدو د غمجنۍ یکشنبې بیتونه یې زمزمه کول.
له دي وروسته په هنګري ، امریکا او نور هیوادونو کي ددي سندرې په اوریدو بندیز ولګیدو.
ما هم ددي شعر بیتونه ولوستل، انسان ډیر احساساتي کوي، اول دي فکر ته وړي بیا دي شعر به نیمایې کې پلان نیوني ته وړي، او په وروستیو کې انسان ډیر احساساتي کوي چې عمل وکړي.
د یکشنبې خواشني د شعر د یو منځني بیت ژباړه:
یکشنبه او سیوری یې ټول خواشینې وه
ما ټول په ځان تیر کړل
ما او زړه مې نور تصمیم نیولی،
چې نور هرڅه تمام کړو
بلاخره په ۱۹۶۸ کال کې ددې وژونکې سندرې کمپوزر ریزس و سرس د خپل کور له کړکۍ نه ځان راوغورځوه خو ژوندي پاته شو. وروسته یې په روغتون کې ځان د برښنا په سیم مړ کړ.
د ریزس و سرس د مرګ په سبا نیویارک ټایمز ورځ پاڼې ولیکل:
تیره ورځ د مشهوره سندرې غمجنې یکشنبې (Gloomy Sunday)جوړونکي خپل ځان وواژه، ځکه پرون یکشنبه وه.