ایمل مړوند
د مشهور امریکايي ناول لیکونکي “سډني شیلډن” وینا ده ”خلکو سره اوس هم تر مرګ ډېره دا وېره وي چې د خلکو یو ډلې ته به څنګه خبرې یا وینا وکړي. “ که یو کس هر څومره د خبرو کولو میړنی وي خو چې کله دریځ یا ستیج ته ودریږي او مخکې ناستو کسانو ته وګوري، نو خامخا يې پر تندي خوله لاره کوي او د څه شیبې له پاره پر میک خپل اغیز له لاسه ورکوي.
رښتیا هم چې د خلکو یو ډلې ته خبرې کول اسانه او ساده کار نه دی، خو که چېرې په ځينو خبرو او لارښونو عمل وشي نو دا سخته او ګرانه چاره هم اسانه کیدای شي. تاسې به ځينې خلک لیدلي وي چې په خبرو کولو کې مشهور او نوم وتي وي.
خلکو ته یا د عامه وینا کولو مینه وال ورځ تر بلې په افغانستان کې هم ډېریږي، په ځانګړې توګه ځوانان ډېر خوښوي چې په غونډو او ناستو کې خلکو ته ښه او اغیزناکه وینا وکړي، چې له امله يې اوریدونکي اغیزمن او ددوی مینه وال شي.
انسان خوښوي چې دی کومه خبره کوي نور يې واوري، پرې پوه شي او له وینا یا خبرو کولو وروسته هم ورسره اړیکه وساتي، د څه زده کولو هڅه ورنه وکړي، نورې خبرې يې واوري چې دا په حقیقت کې د وینا کونکې له پاره ویاړ وي.
1. عامه وینا څه ته وايي؟
څو کسانو ته د خبرو له لارې خپل پیغام رسول عامه وینا ده. که چېرې تاسې سره داسې یوه موضوع وي چې نوې، زړه پورې وي، تاسو پرې پوهیږئ، سر مو پرې خلاص وي او د خلکو یو ډلې ته يې نه یوازې تشریح یا بیان کړئ، بلکې د خلکو پوښتنو ته ځوابونه هم ووایئ؛ نو تاسو خلکو ته خبرې کولی شئ.
2. خلکو ته خبرې کول په کوم ځایونو کې اړین وي
تاسې چې په هره مسلکي برخه کې کار کوئ، یو ډول نه یو ډول څو تنو د خبرو کولو له اړتیا سره مخ کیږئ. اړینه نه ده چې تاسې یو عامه ویناکونکی اوسئ او همدا مو کار وي، بلکې که تاسې په هره برخه کې کار کوئ، لکه انجینري، اقتصاد، روغتیا او… په دې ټولو برخو کې تاسې اړتیا پيدا کوئ چې د خلکو یو ډلې ته خبرې وکړې.
که بل څه نه وي ضرو اړ کیږئ چې په خپل کار ځای کې ان میاشت کې یو ځل د خپلو کارونو په اړه خپلو همکارانو سره خبرې وکړئ، که چېرې تاسو دا هنر ونه لرئ، نو نه شې کولی چې د خپل کار ګزارش یا راپور نورو همکارانو یا ادارې ته په سمه بڼه ورسوئ.
هغوی چې د ښې وینا یا خبرو کولو هنر لري، تر نورو ځکه ډېر بریالي وي چې خپلې وړې لاسته راوړنې هم خلکو ته ښې بیانولی شي او همدارنګه د ښو او منظمو خبرو کولو سره د نورو پام ځان ته راګرځولی شي.
د بیلګې په ډول، که تاسې یو ښوونکی اوسئ، نو که چېرې خلکو ته ښو خبرو کولو وړتیا ولرئ دا چاره تاسې یو ښه ښوونکی جوړولی شي. له ځينو به مو ډېر اوریدلي وي چې وايي: فلانې کس ډېر پوهیږي؛ خو نور نه شي پوهولی. ددې لامل همدا وي چې دا کس که څه هم په موضوعاتو ډېر پوهیږي خو د خبرو کولو هنر يې کم وي او نه شي کولی خپل هدف نورو ته ښه بیان کړي.
لنډه دا چې په هره برخه کې ستاسې اړتیا پیدا کیږي چې باید یو څو کسانو ته خبرې وکړې او خپل هدف یا هغه څه چې تاسو سره وي نورو ته په سم شکل ورسوئ.
3. خلکو ته په خبرو کولو کې باید کوم څېزونو ته پام وشي؟
خلکو ته په خبرو کې تر ټولو اړینه ده، په کومه موضوع چې تاسې خبرې کوئ لومړی باید خپله پرې ځان ښه پوه کړئ، په ټولو برخو يې فکر وکړئ، شته پوښتنو ته په کې ځوابونه پیدا کړئ او کله مو چې پرې سر ښه خلاص شو، بیا يې نورو ته بیان کړئ. که چېرې تاسې پر کومه موضوع خبرې کوئ او خپله مو پرې سر نه وي خلاص او یا د یادې موضوع په اړه پوره معلومات ونه لرئ، دا چاره ستاسې وینا او شخصیت دواړه زیانمنوي او بیا مو څوک خبرو ته غوږ نه نیسي.
نو په هره موضوع چې د خبرو کولو پلان او تکل لرئ، لومړی يې ځان سره ښه تمرین کړئ، معلومات پرې راټول کړئ، کله چې پرې ښه ډاډه شوئ، بیا يې له نورو سره شریکه کړئ، نو د بیانولو پر وخت به يې ستونزه ونه لرې او به ډېر ښه ډول به یې نورو ته ورورسوئ.
په کوم ځای او کوم چاته چې خبرې کوئ، ښه ده چې د هغه ځای او خلکو په اړه هم لږ ډېر معلومات ولرئ، دا معلومات هم درسره مرسته کوي چې خپل پيغام تر نورو په ښه شکل سره ورسوئ.
4. باډي لینګویج یا بدني حرکتونو مو پام وکړئ
کله چې تاسې د خلکو یو ډلې ته خبرې کوئ، د خبرو کولو ترڅنګ په کې ستاسې د بدني حرکتونه هم ډېر مهم رول لوبوي. ستاسې د سر حرکت، د لاسونو ښورول او یا نور بدني حرکتونه… نو پام مو وي چې د خبرو کولو پر مهال خپلو بدني حرکتو نو ډېر پام وکړئ.
که چېرې یوه ډله خلکو ته، تاسې خبرې کوئ، خو بدني حرکات مو ملګرتیا نه کوي، ناست خلک درته ستړې کیږي او ورو ورو يې ستاسې خبرې زړه وهي، خو که چېرې ستاسې بدني حرکات ستاسې غږ سره ملګري وي، نو خلک ستاسې د خبرواوریدو ته هڅيږي او خوند ترینه اخلي.
5. په لوړ غږ خبرې وکړئ
خلکو ته د پیغام په رسولو کې د غږ کنټرول او منظموالی هم ډېر رول لري، که تاسې یو ډلې خلکو ته په دریځ خبرې کوئ، خو غږ مو ډېر ټیټ وي او شاته ناست کسان يې وانه وري، دا چاره ستاسي وینا بې خونده کوي. همدارنګه که غږ یا اواز مو مړاوی وي یعنې تازه نه وي هم خلک یا اوریدونکو ته مزه نه ورکوي؛ نو پکار ده چې تاسې په لوړ او تازه غږ سره خبرې وکړئ، چې اوریدونکي ځان سره وساتئ او پام يې ستاسې لور ته واړوي.
6. میکروفون کې خبرې کول
که چېرې تاسې خلکو ته میک کې خبرې کوئ، نو مهمه ده چې د میک، سپیکر او خپل غږ ترمنځ تړون رامنځ کړئ. ځينې کسان چې د میک او غږ ترمنځ په تړاو رامنځ ته کولو نه پوهیږي خبرې او وینا يې ډېری وخت بې اغیزې وي. تاسې باید پوه شئ، که اړتیا وي سیپکر ته ایکو ورکړئ، خو که ایکو یا د سپیکر اواز اوریدونکي تنګول نو هم يې باید غم وخورئ چې ستاسې د خبرو کولو جریان خراب نه کړي.
7. سترګې په سترګې خبرې وکړئ
هغه کسان چې تاسې اوري یا يې درته غوږ نیولی، ښه ده چې د خبرو کولو په وخت کې هغوی ته وګورئ او خبرې وکړئ. دا چاره هغوی ته دا ډاډ ورکوي چې تاسې هغوی سره خبرې کوئ
او په پای کې دا یوه خبره تل یاده ساتئ! چې هیڅ کله پر ځان دومره ډاډه مه اوسئ چې پرته د تمرین او پوره معلوماتو درلودلو پر یوه موضوع خبرې وکړئ، خو که پر موضوع مو سر خلاص شوی وي، نو بیا د خبرو کولو پر مهال تر ټولو مهمه ده چې تاسې پر خپل ځان او خپلو خبرو باور ولرئ او پر هغې ډاډه اوسئ.
تل په یاد لرئ، هغوی چې تاسې اوري، هغوی هم ستاسې په شان دي او تاسې هم د هغوی په شان یئ، که چېرې تاسې په خپل ځان د اعتماد کولو او نه کولو ترمنځ تړاو وساتئ، نو تاسې به یو ښه وینا وال اوسئ.