لیکنه: محمد صمیم زلمی
مخکې له دې چې په اصلي بحث پیل وکړو، لومړی مقرره او بیا طرزالعمل په جلا جلا عنوانونو کې تعریفوو:
لومړی: مقرره د تقنیني اسنادو له جملې څخه شمېرل کېږي.
تقنیني اسناد: د قواعدو یوه لویه ټولګه ده چې په هغې کې قانون، تقنیني فرمان، د ولسمشر فرمان، مقرره، اساسنامه او په هغو کې تعدیل، ضمیمه، ایزاد، حذف، تعلیق یا تعدیل او د وزیرانو شورا مصوبه چې د تقنیني ماهیت لرونکې وي، شامل دي.
د پورتني تعریف څخه څرګندېږي چې مقرره یو تقنیني سند دی او د هغو قواعدو مجموعه ده چې د هېواد د سیاست د بنسټیزو کرښو د تطبیق، د قانون د حکمونو د ښه عملي کولو او د وزارتونو او دولتي ادارو د دندو د تنظیم لپاره د حکومت لخوا وضع شوي وي. یا مقرره هغه تقنیني سند دی چې د خاصو موضوعاتو د تعیین او تنظیم په موخه د اړونده ارګانونو د صلاحیت په چوکاټ کې وضع کېږي او د تصویب صلاحیت یې هم د وزیرانو شورا سره وي. همدارنګه هغه قواعدو ته هم مقرره ویل کېږي چې د دولتي شعباتو لخوا تصویب کېږي. مثلاً ستره محکمه او ملي شورا کولای شي د خپلو کاري ساحو د تنظیم لپاره مقرره جوړه کړي. لکه د حقوقي مساعدتونو مقرره، د مقررو یوه بېلګه ده.
طرزالعمل د قوانینو یو بل ډول دی. طرزالعمل د هغه مواردو د پلي کولو رسمي طریقه ده چې په لوړو قوانینو کې یې یادونه شوې ده. فرض کړه قانون یوې ادارې ته واک ورکړی، تر څو دولتي مامورین استخدام کړي؛ کېدای شي ځینې خلک د دغې پروسې په ځانګړو برخو کې شکایت ولري، بناءً دا اداره د خلکو د شکایاتو د اورېدو او رفع کولو لپاره یو طرزالعمل ترتیبوي. لکه د لوړو زده کړو وزارت د کانکور د ازموینې طرزالعمل. باید هېر نکړو چې طرزالعمل د مقررې نه ټیټه رتبه لري.
اوس راځو دې ته چې طرزالعمل کله مقرره کېدلی شي؟
له تعریفونو څخه جوته شوه چې مقرره یو تقنیني سند دی او په لوړه مرتبه کې قرار لري او د وزیرانو شورا په تصویب سره پاس کېږي، برعکس طرزالعمل په ټيټه مرتبه کې ځای لري، چې د وزیرانو شورا تصویب ته ضرورت نلري.
مقرره د یوې ادارې یا ارګان د چارو د تنظیم او پرمختګ په موخه جوړېږي، مګر طرزالعمل د یوې کړنلارې یا مېتود بڼه لري چې حل لارې پېشبیني کوي.
مقرره د عادي قوانینو په اساس جوړېږي، یعنې د هرې ادارې مقرره چې تصویبېږي نو د هغې مقررې په اړه به په عادي قوانینو کې یادونه شوې وي، یا په بله معنا د مقررې اساس عادي قوانین دي، خو د طرزالعمل اساس کله عادي قانون، کله مقرره او کله هم لایحه کېدلی شي.
مقرره له قواعدو څخه جوړه ده چې متن او محتوا یې ټول قواعد دي، خو طرزالعمل تر ډېره د لارښود او رهنما حیثیت لري.
بناءً طرزالعمل هغه وخت مقرره کېدلی شي چې د مقررې شرایط یې پوره کړي وي او په اخر کې د وزیرانو شورا لخوا تصویب شوې وي.
خو لنډه دا چې متن او محتوا یې باید د قواعدو او اصولو په شکل وي لکه د قانون مادې ځکه مقرره د قواعدو ټولګه ده. د طرزالعمل ژبه او الفاظ باید قانوني شکل ته واوړي، لکه د یو قانون یا مقررې مواد.
بل دا چې مقرره باید فصل بندي شي، مرتبط موضوعات یې جلا جلا فصلونو کې راټول او بیا په مادو، فقرو او اجزاوو باندې ووېشل شي، تر څو د یوې مقررې شکل غوره کړي.
