ليکنه: مدثردعوت
په نړيواله کچه اوسمهال رسنۍ تربل هرڅه ډير د کرونا ويروس په خبرونو مصروف دي.
د کرونا په اړه چي څومره ډيري خبري کيږي په هماغه ډول په خورا ډير سرعت د خپريدو په حال کي دی.
دا ويروس په لومړي ځل د چين په وهان ښار کي ښکاره سو،تر هغه وروسته د نړۍ بيلابيلو هيوادونو کي خپور سو، په زرګونو کسان ورباندي اخته سوه او په سلګونو کسان يې وژلي، حتی تر افغانستان پوري هم راورسيدی.
د کرونا ميکروب د پيدايښت په اړه عالمان او څيړونکي بيلابيل نظرونه لري،څوک وايي د شب پرک څخه او څوک يې د ميږيانو او ځيني يې بيا د اسمان څلکيانو زيږنده بولي خو موږ پدې اړه ډير بحث نه کوو.
هغه کسان چي عمرونه يې لوړ وي،د زړه ، شکري او ياهم د سالنډۍ ناروغۍ ولري په کرونا تر نورو ژر اخته کيږي.
سر دردي، پرنچی، ټوخی،سالنډي او تبه د کرونا ويروس د علايمو څخه دي.
کرونا ناروغي په تبي سره پيليږي،ترهغه وروسته وچ ټوخی رامنځته کيږي چي يوه اونۍ وروسته د ناروغ سالنډي کيږي او تر روغتون پوري يې رسوي.
کرونا ويروس هيڅ درملنه او ځانګړی واکسين نلري،پداسي حال کي چي هيڅ ډول انتي بيوتيک هم ورباندي تاثر نکوي خو ځيني لاري چاري سته چي ددې ويروس په مخنيوي کي مرسته وکړي.
داچي په افغانستان کي هم د کرونا د ويروس پيښي ثبت سوي نو مالومه خبره ده چي په چټکۍ سره به ياد ويروس د هيواد بيلابيلو سيمو پوري ورسيږي ځکه زموږ هيواد په طبابت کي تر نوري نړۍ ډير کمزوری دی.
موږ پدې ليکنه کي د کرونا ويروس په وړاندي د تدابيرو او وقايې په اړه د عالمانو او څيړونکو ځيني سپارښتني چمتو کړي،هيله ده راسره ويې ولولئ.
۱ـ د روغتيا نړيوال سازمان د ويروسي ناروغيو څخه د ځان ساتني په اړه تر ټولو لومړی د لاسونو د پريولو يادونه کړې.
دا چي د کرونا ميکروب له يوه انسان څخه بل انسان ته په اسانۍ سره انتقاليږي تل بايد هڅه وکړئ چي د صابون او اوبو څخه ډيره استفاده وکړئ او په ښه طريقې سره خپل لاسونه پريولئ.
۲ـ د ميکروب ضد درملو کارول هم کولای سي چي د کرونا ناروغۍ د خپريدو په مخنيوي کي مرسته وکړي.
هغه الکهولي مايع درمل چي په روغتونونو کي د لاسونو لپاره استعماليږي په خپلو کورونو کي يې هم استعمال کړئ.
۳ـ د ويروسونو د مخنيوي لپاره په نړيواله سطه ترټولو ډيره مروجه لاره د ماسک استعمال دی.
د ماسکونو په استعمال سره کولای سئ چي د نورو له ټوخي او پرينچي څخه ځان وژغورئ،همدارنګه که تاسو پدې ويروس مبتلا ياست نور کسان به يې تر ډيره د اخته کيدو څخه په امان وي.
۴ـ تل هڅه وکړئ هغو ځايونو ته چي د کرونا د ويروس اثار پکښې محسوس سوي وي د ورتلو څخه ډډه وکړئ.
که چيري په کورنۍ کي د کرونا په ناروغۍ مبتلا کس ولرئ ژر تر ژر يې د اړتيا وړ توکي وربيل کړئ او کوښښ وکړئ چي واټن ورسره ونيسئ.
۵ـ که چيري مو بدن تبه لري يا په غير معمولي ډول سالنډي درته پيدا سوه ياهم ټوخيدلاست نو ژر تر ژره ډاکتر ته مراجعه وکړي ، که چيري تاسو پدې ناروغۍ اخته سوي واست کوښښ وکړئ چي د بيروبار ساحو ته ولاړنسئ ، په روغتون کي بستر سئ يا هم د ډاکتر په مشوره ولاړسئ.
۶ـ څاروي او حيوانات يو له هغو سرچينو څخه دي چي د کرونا ويروس په انتقال کي رغنده رول لوبوي.
هغه حيوانات چي شک ورباندي کيږي د کرونا په ويروس دي اخته وي ترې ليري وسئ او له خپل چاپيريال څخه يې ليري کړئ ،همدارنګه د خامو غوښو له خوړلو ډډه وکړئ تل هڅه وکړئ غوښي ښه پخې کړئ.
۷ـ تر ناروغۍ وړاندي تل ورځنی منظم سپورټ وکړئ ،خو که چيري احياناً پدې ناروغۍ اخته سواست په خپلو کورونو کي پاته سئ او استراحت وکړئ.
د کرونا ناروغي که څه هم درمل او واکسين نلري خو کله کله انسان پخپله هم جوړيږي.