په ښوونیزو مرکزونو کې تل دا نظر موجود و، چې د ټولګي وروستی کتار د ټنبل زده کوونکو د ناستې ځای دی. دا نظر یواځې د افغانستان پورې محدود نه دی، بلکې د نړۍ په ګڼو هېوادونو کې هم دا دود شته. حتی د امریکا پخواني ولسمشر بارک اوباما د روسیې ولسمشر ته اشاره کړې وه، چې د “ټولګي د وروستي کتار د شاګرد” په څېر دی، یعنې ټنبل.
ولې د وروستي کتار شاګردان ټنبل ګڼل کیږي؟
تجربې ښيي، چې د ټولګي وروستی کتار اکثره هغه زده کوونکي غوره کوي، چې یا د درس سره ډېره علاقه نه لري، یا کمزوري دي، یا هم هڅه کوي د ښوونکي له مستقیمې توجه څخه ځان وساتي. خو دا قاعده تل صدق نه کوي.
زه پخپله، چې کله لېسه کې وم، د الجبر په ساعتونو کې مې د وروستي کتار غوره کول خو په دیني، ساینسي او ټولنیزو مضامینو کې به مې د مخکیني کتار ځای نیوه. دا تجربه راته دا ښيي، چې د شاګرد نبوغ یوازې د ناستې ځای نه ټاکي، بلکې د موضوع سره یې علاقه او د هغه د استعداد ډول هم مهم رول لري.
ټنبل زده کوونکي که بې وسه سیستم؟
زه خپل دوه پخواني ټولګیوال پېژنم، چې تل به یې د وروستي کتار انتخاب کاوه، خو اوس دواړه تکړه انجنیران دي. برعکس، ځینې هغه زده کوونکي، چې د ټولګي اول نمرهګان وو، اوس د خپلې مسلکي ناکامۍ له امله له طبابت څخه بلې دندې ته مخه کړې ده.
ښه ښوونکي تل هڅه کوي، چې وروستي کتار ته خاصه توجه ورکړي. زما یو ښوونکی، چې ګاونډی مې هم و، همداسې کوه. هغه به کله ټولګي ته داخل شو، له “بسم الله” سره سم به یې زه راپورته کولم. دا کار ما ته شرمناک و، خو بالاخره یې زما د درس د زده کړې تهذیب ته وده ورکړه.
د زده کوونکو ټنبلۍ عوامل
ټنبل زده کوونکي اکثره هغه دي، چې:
- د درسي اساساتو ستونزې لري او د مفاهیمو د درک ضعف ورسره دی.
- انګېزه او هڅې یې کمې وي او یوازې د ازموینو پر مهال درس لولي.
- د تدریس د خراب کیفیت قربانیان دي، ځکه چې په افغانستان کې ډېری ښوونکي د تدریس له سمو لارو چارو سره بلد نه دي.
- د زده کړې چاپېریال مناسب نه لري، ځکه څېړنې ښيي، چې د ماشومانو ذهني وړتیا یوازې ارثي نه ده، بلکې د چاپېریال په مرسته وده کوي.
حل لاره څه ده؟
- تعلیمي بنسټ باید قوي شي. که زده کوونکی له لومړني ښوونځي څخه د ریاضي او نورو مضامینو د زده کړې په اساساتو پوه نه شي، دا به یې د ټول تحصیلي ژوند تر پایه اغېزمن کړي.
- خصوصي کورسونه، د کورنۍ همکاري، او د تدریس غوره لارې کولای شي دا مشکل حل کړي.
- د زده کوونکو د انګېزې لوړول ضروري دي. که یو ښوونکی هوښیار وي، پوهیږي چې زده کوونکی په یو مضمون کې لایق دی، نو باید د هغه د کمزورې برخې په پیاوړتیا تمرکز وکړي.
پایله
ټولګي ته د وروستي کتار د شاګردانو د ټنبل ګڼلو تصور د یوې عمومي تجربې پایله ده، خو دا قاعده د هر چا لپاره نه ده. د زده کوونکو استعداد، د ښوونکو روشونه، او د تعلیمي سیستم کیفیت هغه عوامل دي، چې د زده کوونکي کامیابي یا ناکامي ټاکي.
که یو زده کوونکی له لومړي ټولګي څخه تر پوهنتونه د سست تدریس له امله ضعیف پاتې شي، نو حیرانوونکې نه ده، چې په کانکور یا پوهنتون کې د ناکامۍ سره مخ شي.