لیکوال: فرناز تاج بخش
ژباړه: حمیدالله حمیدي
هغه کسان چې د اولادونو څښتنان دي دا ښه درک کولی شي، چې د ماشومانو سترول، پالنه او ورته پام کول څومره سخت کار دی. پوهان وایي د ماشوم سترول د فولادو د کلا جوړل دي. دغه کار هغه وخت لا سختېږي ، چې ماشوم خاپوړې او ور پسې ګرځېدل زده کړي.
په دې خت کې باید ماشومانو ته جدي پاملرنه وشي، تر څو ورته خدای مه کړه کوم زیان ونه رسېږي. دا سمه ده، چې په دې سن کې ماشوم ته زیاته پاملرنه په کار ده، خو له دې نه په زیات عمر کې هم باید د ماشوم له ساتنې او پالنې غافله نه شو. له ګرځېدلو وروسته کله، چې ماشوم منډې زده کوي او یو څه د شوخۍ طرف ته ځي، ټوپونه او خېزونه وهي لا ډیره پاملرنه ورته په کار ده.
۱- ماشومان په هسکو ځایو کې یوازې مه پرېږدئ
تر ټولو مهم او اړین ټکی، چې باید په پام کې ونیول شي په لوړو ځایونو کې د ماشوم د ګرځېدلو څخه ساتنه ده. هېڅکله هم باید ماشوم په لوړ ځای، لکه بام، د خوب تخت او یا دې ته ورته نورو ځایونو کې یوازې پرې نه ښودل شي. ماشوم ته اجازه مه ورکوئ، چې په لوړو او خطرناکو ځایونو لکه بالکون کې لوبې وکړي.
د کوټې د کړکیو پلې د ماشوم لپاره د یوه خطر ناک شي په توګه په پام کې ونیسئ، که کله غواړئ، چې د کړکۍ پلې خلاصې کړئ تر څو کوټې ته تازه هوا او لمر را د ننه شي، خپل ماشوم ته مو خیال کوئ، چې په دې وخت کې کړکۍ ته نېږدې نه شي. که غواړئ دغه کار تر سره کړئ ښه خبره دا ده، چې د کړکیو په پلو کې جالۍ ولګوئ او یا هم میلګر تېر کړئ.
۲- تېز او تېره شی مو د ماشومانو له لاس رسي لرې وساتئ
د یوې لحظې لپاره مو هم ماشوم په هغه ځای کې چې دغه ډول وسایل په کې شتون ولري مه پرېږدئ، ځکه ماشومان خپل دوست او دښمن نه شي تشخص کولای دوی دا ډول خاصیت لري، چې هر څه ته لاس وړاندې کوي او له هر څه سره مینه کوي آن که هغه اور هم وي.
۳- له درملو او کېمیاوي موادو سره پام کوئ
کیمیاوي او د کالیو مینځلو مواد او دغه راز دارو او درمل په داسې ځای کې کېږدئ، چې ماشومان ورته لاس رسی ونه لري. ځکه ماشوم سن دا تقاضا کوي، چې له هر شي نه زر تضرره شي او تاثیر پرې وکړي.
۴- د ماشوم له شاوخوا تاوده شیان لرې ساتئ
د یوې لحظې لپاره هم ګرم څېزونه لکه اوتو، چای جوشه او دې ته ورته نور څه له ماشومه لرې وساتئ. د داسې مېز پر سر یې مه ږدئ، چې ماشوم مو ورته رسېدلای شي. که شی لږ هم ګرم وي ماشوم ته په دې ډیر زیان رسوي ځکه، چې د ماشوم پوست تر لویانو نازک دی او زر ورته خطر پېښږي.
۵- برېښنایي شیان د ماشوم لپاره خطر ناک دي
د کور ټول برېښنایي وسیایل په یوه مخصوصه کڅوړه کې واچوئ، ځکه په برقي وسایلو کې ډیر داسې څه شته، چې ماشوم ورته لاس وړاندې کوي او په پایله کې ورته زیان رسوي. تاسو باید په کور کې د هر څه لپاره مناسب ځای ولرئ، په هېڅ صورت مو باید ماشوم هغه شیانو ته چې ورته زیان رسوي لاس رسی ونه لري.
ان که ستاسو ماشوم دې مرحلې ته نه وي رسېدلی، چې اورلګیت ولګوي ، خو بیا هم که په لاسه ورشي کېدای شي خولې ته یې کړي، چې د اورلګیت د دواړو خواو درلودنکې تېزاب ورته د زهرو په شان دي او ډیر زیات جانبي عوارض ورته پېښولای شي.
ډیره کله ماشوم د شپې نیمه شپه له خوبه پاڅېږي، هغوی، چې ګرځېدلای شي امکان شته، چې له خوبه د پورته کېدو سره سم ولاړ شي او حرکت وکړي، نو ښه خبره دا ده، چې تاسو د ماشوم په کوټه کې کم روښنا لرونکي لامپونه وکاروئ، تر څو له یوې خوا مو ماشوم له کوم څه سره ونه لګېږي او له بلې خوا مو ماشوم د ډار احساس نه کوي.
