ژباړه: حمیدالله حمیدي
د میبد ښار د خپل تاریخي قدامت له کبله د ایران په یزد ولایت کې ډېر د ارزښت وړ دی او یوازنۍ ښار دی چې ګڼې ابي ژرندې په کې موجودې دي. دغه ابي ژرندې ددې لامل شوې دي چې ګڼ شمېر سیلانیان یې هر کال لیدو ته ورشي. که څه هم چې له دې ژرندو څخه اوس د پخوا په څېر ګټه نه اخیستل کېږي، خو بیا یې هم خپل لرغونتوب او جذابیت ساتلی دی.
د میبد کوچنی تاریخي ښار لږ تر لږه ۲۲ ابي ژرندې لري، نو له همدې کبله د ژرندو په کلي یا ښار باندې مشهور دی. داسې ویل کېږي چې له دې ژرندو څخه چې ډېرې پخوا جوړې شوې وي، ځینې یې له سره رغول شوې دي او ځینې نورې بیا هماغسې تر خاورو لاندې پرتې دي. په یونسکو کې ددغه ښار د ثبتېدو خبره هغه وخت را پورته او ګرمه شوه چې ددې ژرندو څخه ځینې یې له سره ورغول شوې.
څه ډول یو ځای د یونسکو په نړیوال میراث بدلیږي؟
تر اوسه پورې تر زرو ډیر کلتوري او طبیعي آثار د یونیسکو د نړیوال میراث په نوم ثبت شوي دي. د یونیسکو په فهرست کې شاملیدل یو ځای ته ډیر لوړ حیثیت او درجه ورکوي. دا کار د دې سبب گرځي چې د نړۍ له مختلفو برخو څخه ډیر شمیر سیلانیان د دغه ځای لیدلو ته ورزي او په دې توگه ددغه هیواد په مجموعي عاید کې زیاتوالی رازي.
په دې کې لرغوني سیمې، کلیساگانې، ملي پارکونه، د راک نقاشۍ، مقبرۍ، کلا گانې، د تاریخي ښارونو مرکزونه، او د انگورو تاریخي باغونه شاملیږي. خو دغه ځایونه څنگه د یونسکو نړیوال سازمان له خوا د نړیوال میراث په فهرست کې شاملیږي؟
یوازې هغه سیمې یا ځایونه کولې شي د یونیسکو د نړیوال میراث په لیست شامل کړای شي چې نړیوال ارزښت او ځانگړتیا ولري. د بیلگې په توگه یوه طبیعي یا کلتوري ممتازه سیمه چې تاریخي ارزښت ولري او لاسوهنه په کښې نه وي شوې کیدای شي د یونسکو پر شرایطو برابر اوسي.
د دغو اساسي معیارونو یوه بله برخه یو ضمیمه یې نوملړ دی چې لس معیارونه لري. د بیلگې په توگه یو ځای باید د انسان د لاس خلاقیت وي او یا هم یو فرهنگي میراث وي.
د بامیانو بوتان او په هرات کې د جام منار هم په افغانستان کې د یونیسکو سازمان له نړیوالو میراثونو څخه شمیرل کیږي. دغه سازمان په پام کې لري چې لږ تر لږه د افغانستان څلور نورې لرغونې سیمې د یونسکو سازمان د نړیوال لرغوني او کلتوري میراثونو په نوملړ کې شامل کړي. دغه ساحې عبارت دي له، به بامیانو کې بند امیر، په کابل کې د بابر باع او د بلخ او هرات ښارونه.