لیکنه: مسیح الله نوري
که چېرې زه څه ونه لیکم نو ښایي ډېرو به د عنوان په لوستلو سره د موضوع اصلي مفهوم درک کړی وي. د وېنسټون چرچيل دا جمله (تاسو سیاست ته نه ووایئ، چې احمقان پر تاسو پاچاهي وکړي) باید په زرینو کرښو ولیکل شي.
دا غونډله (جمله) د چرچیل د فکري سیند څخه یوه ملغلره ده، په ډېر ښه انداز مونږ ته د سیاست علم تعریف ښودلای شي.
سیاست واحد تعریف نلري، علت یې د ډېرو فکري مکتبونو شتون دی. لکه څرنګه چې هر څوک یوه ځانګړې سیاسي نظریه لري او سیاسي لیدلوری یې د نورو سره په ټکر کې دی نو هر څوک کولای شي سیاست ته تعریف وټاکي.
سیاست په ځینو تعریفونو کې چې ډیر کم او کمزوري دي، په خپل ذات کې له واک څخه سؤ استفاده او فساد ته وایي. بل خوا ځینې د یوه مملکت چارې په تدبیر سره مخ ته وړلو ته سیاست وایي.
افغانستان کې ښایي ډېری وګړي له سیاست سره لېوالتیا ونښیي. خو د سیاست علم ارزښت ته په کتو هر وګړي ته دا پکار ده چې څه نا څه د سیاست په لومړنیو مفاهیمو ځان پوه کړي.
که څه هم مونږ د سیاست نه کرکه ولرو مګر دا حتمي نده چې مونږ حتما هغه څه زده کړو چې زمونږ د خوښې وړ وي. د مطلب د ښه ادراک په پار یو بېلګه راوړم، د بیالوژۍ علم پوهان میکروبونه مطالعه کوي او څیړنې ورباندې کوي په داسې حال کې چې میکروب په خپل ذات کې یو ډؤل مضر موجود دی او د هیچا نه خوښیږي.
دوي میکروب د وزګارۍ له کبله نه څیړي، دوی غواړي په طبیعت کې موجوده قوانین په ښه توګه مطالعه کړي او د میکروب په خاصیتونه ځانونه پوه کړي، تر څو د ضرورت په وخت کې بیا د میکروب اغیزې شندې کړي.
سیاست هم عین قضیه ده، ښایي تاسو به سیاست نه خوښوئ، مګر په سیاست پوهیدل هغه هم په ټولنه کې تر یوه حده اړین بریښي.
دلته مونږ ته پوښتنه پیدا کیږي چې د سیاست زده کړه څه ګټه لري؟
که تاسو د سیاست سره علاقه ونه ښيۍ او په سیاسي ماحول کې برخه وانخلئ، نو بل څوک به دا کار وکړي او ستاسو د ارادې واک به ترلاسه کړي او دوی به په هغه پرېکړو پوره اغېزه وکړي کومې چې ستاسو د ورځني ژوند سره په مستقیم ډؤل تړاو لري.
د سیاست علم زده کړه مونږ ته دا واک او مهارت راکوي چې حکومت ته د ناسمو پرېکړو نیولو پر وخت خپله نیوکه څرګنده کړو او سمه پرېکړو ور په ګوتو کړو؛ په دې سره به مو خپل ټولنیز مسوؤلیت ادا کړی وي. سیاست مونږ ته خپل ټولنیز او سیاسي ارزښت راښیي چې دې ارزښتونو ته د انسان حقوق وایي. که په سیاست کې لږه پوهه ولرو نو کولای شو خپل حق په پوره توګه وپیژنو او کله چې زمونږ حقونه تر پښو لاندې شي له هغوی بیا ساتنه وکړو.
سیاست مونږ ته دا همت رابښي چې خپل او پردي وپیژنو، د سیاست په مطالعه سره کولای شو ډېرې داسې څېرې وپېژنو چې په ناپوهۍ کې مو د ملاتړ لاس ورکړی وي.
که چېرې د یوې ټولنې د سیاسي فهم کچه ټیټه وي نو د استعمار او اشغال اټکل پکې ډېر لیدل کیږي او که ټولنه د ټولنې وګړي په سیاسې پوهې سمبال وي نو استعمار یې زورواکو ته ستونزمن ښکاري.
زورور هېوادونه په معاصر عصر کې استعمار او اشغال په خورا ډېر مهارت مخ ته بیایي چې ښایې هغه کسانو ته چې په سیاست کې پوره مطالعه نلري ادراک یې ستونزمن وي.
ولې سیاسي زده کړه مونږ ته ستړی کوونکې ښکاري؟
هر اسانه علم چې په اولنیو مفاهیمو يې پوره برلاسې نشو، نو مونږ ته به خورا ستونزمن ښکاره شي. سیاست هم په د علومو په همدغه کاروان روان دی؛ که چېرې د سیاسي علومو په لومړنیو مفاهیمو ځانونه پوه نکړو نو سیاست به ډېر ستونزمن او ستړی کوونکی علم ښکاره شي. بل علت يې دا دی چې موجوده مغلق سیاست په افغانستان کې د سیاست په زده کړه کې د ستړیا مهم عامل او فکتور بللی شو.
حل لاره یې بیا هم تکراري ده، د سیاست لومړني مفاهیم زده کړئ او وروسته بیا د خپل هېواد په تاریخ هم یو ځل سترګې تېرې کړي، اما مه هیروئ چې نوره ټولنیزه او نړیواله مطالعه هم خورا ضرور ده، بیا دا پیچلي سیاست به تاسو ته خورا اسانه او د فهم وړ وګرځي.
