کودتاه او انقلاب

• لیکنه: رفیع الله ساحل

په دې لیکنه کې د کودتاه او انقلاب په پېژندنه، توپیرونو او همدارنګه د کودتاه او انقلاب په مشابهتونو خبرې شوې دي.
کودتاه او انقلاب څه ته وایې؟
څه توپير سره لري؟
ترمنځ یې مشابهت څه دی؟
کودتاه
د نظامي ځواک او هغه افرادو په واسطه چې په حکومت کې څه ناڅه اختیار لري په ناقانوني ډول د یوه دولت رانسکورولو ته کودتاه وایې.
کودتاه په عموم کې په دوه ډوله وېشل کېږي.
۱ – ناڅاپې کودتاه؛
۲ – خزنده یا تدریجي کودتاه.
۱ – ناڅاپي کودتاه
هغه کودتاه چې په ناڅاپې ډول د نظامي ځواک په درلودلو سره په حکومت کې د تصرف او قدرت د ترلاسه کولو په خاطر صورت نیسي.
۲ – تدریجي یا خزنده کودتاه
دا هغه ډول کودتا ده چې د یوه دولت په درې ګونو قواوو کې له نفوذه شروع شي او د خاصو منظمو انحرافي تخنیکونو په وسیله قرار په قرار د قدرت د ترلاسه کولو لپاره زمینه‌سازي وشي. چې په همدې خاطر ورته تدریجي یا خزنده کودتاه وایې.
چې هر یو د دغې دوو نوعو کېدلای شي په لاندې پنځه ډولونو عملي شي:
۱ – سره کودتاه،
۲ – سپینه کودتاه،
۳ – توره کودتاه،
۴ – استعماري کودتاه،
۵ – انقلابي کودتاه.
انقلاب:
هغه مثبت/ منفي بنیادي اوښتون دی چې د یوه دولت یا ټولنې د ژوندانه په سیاسي، اقتصادي او اجتماعي برخو کې رامنځته شي، همدارنګه د ټولنپوهنې له نظره په یوه ټولنه کې د یوه زاړه نظام پر ځای د نوي او مترقي نظام ټینګېدل له انقلاب څخه عبارت دی.
 توپیرونه
۱ – کودتاه اکثریت د نظامیانو په وسیله صورت نیسي، او انقلاب د ټولنې د لوستې طبقې او عامه خلکو لخوا د د دولت د بدلون په موخه ترسره او رهبري کېږي.
۲ – کودتاه په صریح او تیزۍ سره عمل کوي اما انقلاب په ورو او آهسته شکل مخ ته ځي.
۳ – د کودتاه هدف د قدرت او حاکمیت لاسته راوړل دي، د انقلاب هدف د ټولنیزو، سیاسي او اقتصادي بدلونونو رامنځته کول دي.
۴ – کودتاه ډېر کله ناکامېږي، خو انقلاب یوه رهبري شوې پروسه ده چې د ناکامۍ سلنه یې کمه وي.
۵ – په کودتاه کې د دولت مرکزونه، لکه راډیو ټلویزیون دستګاوې، هوایې ډګرونه د اوسپنې لیکې او نورې مهمې دولتې ودانۍ نیول کیږې، اما انقلاب عموماً بنسټونو ته بدلون او تغییر ورکوي.
د کودتاه او انقلاب مشابهتونه
۱ – دواړه یو بدلون رامنځته کوي چې شاید منفي او یا هم مثبت واوسي.
۲ – دواړه د Active یا فعاله وګړو، اشخاصو او اتباعو له لوري رهبري کېږي.
۳ – هغه افراد او اشخاص چې کودتاه او انقلاب رهبري کوي، سیاسي شعور یې په کافې اندازه لوړ وي.
۴ – کودتاه او انقلاب دواړه هدفمنده فعالیتونه لري.